პოლონეთი, როგორც ევროკავშირის წევრი ქვეყანა, უცხოელ მუშაკებს დასაქმების ფართო შესაძლებლობებს სთავაზობს. თუმცა, თქვენი შრომითი უფლებები და სამუშაოზე დაშვება პირდაპირ დამოკიდებულია თქვენს მოქალაქეობასა და საცხოვრებელი დოკუმენტაციის ტიპზე.
- ევროკავშირის, ევროპის ეკონომიკური ზონის და შვეიცარიის მოქალაქეებს აქვთ თავისუფალი მუშაობის უფლება და არ სჭირდებათ სამუშაო ნებართვა.
- მესამე ქვეყნების მოქალაქეებს ესაჭიროებათ კანონით გათვალისწინებული სამართლებრივი საფუძველი (მაგ., ვიზა/ბინადრობის ნებართვა + სამუშაო ნებართვა, ან სხვა ნებადართული საფუძველი).
1. სამართლებრივი სტატუსი და დასაქმება: საფუძვლები
უცხოელის შრომითი უფლებები პოლონეთში სამი ძირითადი ფაქტორის პარალელურად დგება:
(ა) მოქალაქეობა (EU/EEA vs. მესამე ქვეყანა),
(ბ) საცხოვრებელი დოკუმენტის ტიპი (მაგ., სტუდენტური, დროებითი ან მუდმივი ბინადრობის ნებართვა)
(გ) სამუშაო ნებართვის ან ე.წ. „Single Permit“-ის ფლობა.
მნიშვნელოვანია: კანონმდებლობა ხშირად იცვლება (მათ შორის, 2025 წელსაც მიიღეს ახალი წესები). ძირითადი პრინციპი კი უცვლელია: დასაქმება გარანტირებულია მხოლოდ კანონიერი საფუძვლის არსებობის შემთხვევაში. თუ არ ხართ EU მოქალაქე, დამსაქმებელმა უმეტეს შემთხვევაში უნდა წარუდგინოს შესაბამისი დოკუმენტაცია/ნებართვა დასაქმებამდე (წყარო: psz.praca.gov.pl).
2. კონტრაქტების ტიპები და თქვენი უფლებები
პოლონეთში ფართოდ გამოიყენება სამართლებრივი რეჟიმის ორი ჯგუფი: შრომითი სამართლის კონტრაქტები და სამოქალაქო სამართლის კონტრაქტები. მათ შორის განსხვავება თქვენი დაცვის ხარისხს განსაზღვრავს.
• Umowa o pracę (შრომითი კონტრაქტი)
ეს არის მუშაკისთვის ყველაზე დამცავი ფორმა. დამსაქმებელი იხდის სოციალურ შენატანებს (ZUS) სრული მოცულობით, თანამშრომელს აქვს სრული შრომითი უფლებები (ანაზღაურებადი შვებულება, გათავისუფლების წესებით დაცვა, ავადმყოფობის კომპენსაცია). ის შეიძლება იყოს: შესამოწმებელი პერიოდის, დროებითი ან მუდმივი კონტრაქტი.
• Umowa zlecenie (მანდატ-კონტრაქტი) და Umowa o dzieło (კონტრაქტი სპეციფიკურ სამუშაოზე)
ეს არის სამოქალაქო სამართლის კონტრაქტები, რომლებიც იძლევიან ნაკლებ სამართლებრივ გარანტიებს. ხშირად სოციალური შენატანების ოდენობა განსხვავებულია ან დაკლებული. მაგალითად, Umowa o dzieło უფრო შედეგზეა ორიენტირებული და ზოგჯერ არ ექვემდებარება სრულ ZUS შენატანებს, ხოლო Umowa zlecenie-ს შემთხვევაში ნაკლები უფლებები გაქვთ შვებულებასა და გათავისუფლების მომენტში.
პრაქტიკული რჩევა: ყოველთვის ეცადეთ მიიღოთ Umowa o pracę უკეთესი დაცვისა და სრული სოციალური პაკეტისთვის (წყარო: adwokat-sewielski.pl).
3. მინიმალური ხელფასი 2025 წელს
პოლონეთში კანონით დადგენილია მინიმალური ანაზღაურება, რაც სავალდებულოა ყველა დასაქმებულისთვის.
- მინიმალური თვიური ხელფასი (ბრუტო): PLN 4 666 (2025 წლის 1 იანვრიდან).
- მინიმალური საათობრივი ტარიფი (ბრუტო): PLN 30.50 (2025 წლის 1 იანვრიდან).
ეს ციფრები წარმოადგენს ქვედა ზღვარს. თუ ხელშეკრულებით თქვენი ხელფასი ნაკლები იქნება ამ მინიმუმზე, თქვენ გაქვთ უფლება შეიტანოთ საჩივარი შრომის ინსპექციაში (Państwowa Inspekcja Pracy) (წყარო: Gov.pl).
4. სამუშაო დრო, შვებულება და შეწყვეტა
შვებულების ხანგრძლივობა
შვებულების ხანგრძლივობა დამოკიდებულია თქვენს საერთო სამუშაო სტაჟზე:
- 20 დღე წელიწადში: თუ ჯამური სტაჟი ნაკლებია 10 წელზე.
- 26 დღე წელიწადში: თუ ჯამური სტაჟი ტოლია ან აღემატება 10 წელს.
შვებულება ითვლება პროპორციულად, თუ თქვენ მუშაობას დაიწყებთ არასრული კალენდარული წლის განმავლობაში (წყარო: biznes.gov.pl).
გათავისუფლების წესები (“Umowa o pracę”)
შრომითი კონტრაქტის შეწყვეტისას (გათავისუფლებისას) მოქმედებს გაფრთხილების შემდეგი მინიმალური ვადები, რაც დამოკიდებულია კომპანიაში მუშაობის სტაჟზე:
- 2 კვირა: 6 თვეზე ნაკლები მუშაობისას.
- 1 თვე: 6 თვიდან 3 წლამდე მუშაობისას.
- 3 თვე: 3 წლის ან მეტი მუშაობისას.
5. ავადმყოფობის ანაზღაურება (Sick-Pay) და სოციალური შენატანები
ავადმყოფობის კომპენსაცია (Sick-Pay)
ავადმყოფობის ანაზღაურება (sick-pay) ნაწილობრივ ან სრულად ფინანსდება ან დამსაქმებლის, ან ZUS-ის მიერ.
- რეფორმები 2025 წლისთვის მოიცავს sick-pay-ის გადაცემას ZUS-ზე შესაძლოა პირველივე დღიდან.
- ძველი წესით, ხშირად პირველ 33 დღეს დამსაქმებელი იხდიდა, შემდეგ კი ZUS აგრძელებდა გადახდას. აუცილებლად გადაამოწმეთ თქვენი კონკრეტული კონტრაქტისა და ZUS-ის წესები. ავადმყოფობის ანაზღაურების უფლების მოსაპოვებლად ხშირად მოთხოვნილია 30-დღიანი უწყვეტი დაზღვევის პერიოდი (წყარო: Gov.pl, ZUS).
სოციალური დაზღვევა (ZUS, NFZ)
Umowa o pracę-თ დასაქმებულს ეკუთვნის სოციალური დაზღვევა (ZUS) და ჯანმრთელობის დაზღვევა (NFZ). ეს უზრუნველყოფს უფლებებს: პენსიაზე, ავადმყოფობის კომპენსაციაზე, მშობლის დახმარებაზე და ჯანდაცვის სერვისებზე (NFZ). დამსაქმებელი ვალდებულია თანამშრომლის რეგისტრაცია მოახდინოს ZUS-ში და გადაიხადოს შესაბამისი შენატანები.
6. სად შეიძლება დახმარების მოთხოვნა?
თუ თქვენი შრომითი უფლებები ირღვევა, მიმართეთ:
- სახელმწიფო შრომის ინსპექტორატს (PIP – Państwowa Inspekcja Pracy): იღებს საჩივრებს შრომითი პირობების დარღვევის შესახებ.
- ZUS (სოციალური დაზღვევის ინსტიტუტი): მიმართეთ სოციალური შენატანების ან კომპენსაციების (sick pay, maternity benefits) საკითხებზე.
- იურიდიული დახმარება: მიმართეთ ადვოკატს ან ადგილობრივ NGO-ებს/ემიგრანტთა დახმარების ცენტრებს (ბევრი მათგანი გთავაზობთ უფასო იურიდიულ კონსულტაციას უცხოელებისთვის).
საბოლოო რჩევები ემიგრანტებისთვის
- წინასწარ შეამოწმეთ თქვენი სამართლებრივი სტატუსი და დარწმუნდით, რომ გაქვთ კანონით მოთხოვნილი ყველა საბუთი დასაქმებისთვის.
- მოითხოვეთ და წაიკითხეთ კონტრაქტის ასლი -დარწმუნდით, რომ იცით, რომელ ტიპის ხელშეკრულებას აწერთ ხელს, რადგან უფლებები მნიშვნელოვნად განსხვავდება (Umowa o pracę vs. Umowa zlecenie/o dzieło).
- გახსოვდეთ მინიმალური ხელფასი 2025 – PLN 4 666 ბრუტო არის თქვენი კანონით გარანტირებული მინიმალური შემოსავალი.
იხილეთ პოლონური გზამკვლევის სრული სია: https://site.kartuli.news/gzamkvlevi.php
ავტორი: ნათია ქიმაძე
