9 czerwca w Warszawie odbyło się spotkanie gruzińskiej pisarki, Tamty Melaszwili, z polskimi i gruzińskimi czytelnikami. Wydarzenie miało miejsce rok po publikacji polskiego tłumaczenia książki — „Kos, kos, jeżyna”. Spotkanie było tłumaczone przez kartwelolożkę i tłumaczkę Magdę Nowakowską, która właśnie to dzieło przełożyła na język polski.

Wieczór przebiegł z wyjątkowym zainteresowaniem — wśród uczestników znaleźli się zarówno miłośnicy literatury, jak i przedstawiciele środowisk profesjonalnych. Książka „Kos, kos, jeżyna” została już w Polsce uznana za jedno z najlepszych tłumaczeń roku, co potwierdzają zarówno reakcje czytelników, jak i liczba osób obecnych na spotkaniu.


Tamta Melaszwili opowiadała o historii powstania książki, charakterze głównej bohaterki — Ethero — oraz o miejscu, w którym toczy się akcja powieści. Autorka wyjaśniła, że miejscem wydarzeń jest małe, konserwatywne gruzińskie miasteczko, liczące zaledwie około 2000 mieszkańców — miasteczko, które praktycznie nie istnieje na gruzińskiej literackiej mapie, a w którym sama spędziła 16 lat życia. W utworze jednak miejsce to nie jest nazwane, co — jak podkreśliła pisarka — pozwala czytelnikowi samemu zdecydować, gdzie rozgrywa się historia: może w jego własnej wsi, a może nawet w Polsce. Autorka stara się, by czytelnik uczynił tę przestrzeń częścią własnej rzeczywistości. To miasteczko może stać się miasteczkiem każdego.

„Kos, kos, jeżyna” — kobiecy głos, który rzadko rozbrzmiewa w literaturze

Główna bohaterka powieści Tamty Melaszwili — Ethero — na pierwszy rzut oka jest bardzo zwyczajną, wręcz niewidzialną kobietą. Jest w średnim wieku i podąża za codzienną rutyną, za którą pozornie nie kryje się nic interesującego. Jednak styl pisania autorki — oparty całkowicie na wewnętrznym monologu bohaterki — nadaje utworowi wyjątkowości i intymności. To dialog z samą sobą, który pozwala czytelnikowi głęboko zanurzyć się w myśli, przeżycia i lęki Ethero.

Choć akcja toczy się w małej gruzińskiej prowincji, osobowość Ethero obejmuje znacznie szerszy kontekst — jest uniwersalna. Jak podkreśla pisarka, bohaterka nie przynależy do jednej kultury czy narodowości. W Ethero mogą rozpoznać siebie osoby w różnym wieku i z różnych warstw społecznych. Tematy poruszane w powieści — widzialność kobiety, milczenie, poszukiwanie tożsamości — nie są istotne wyłącznie dla Gruzji. Proza Melaszwili pogłębia dyskusję o uniwersalnych aspektach ludzkiego doświadczenia.

Podczas spotkania pisarka opowiedziała również o swojej relacji z Ethero oraz o tym, jak ta bohaterka pomogła jej lepiej zrozumieć samą siebie. Dla autorki istotne było, aby wybrzmiał nowy głos kobiety — głos, który w literaturze i filmie słychać niezwykle rzadko: kobiet po czterdziestce, które w dyskursie społecznym są często niewidzialne, pozbawione głosu.

Był to swego rodzaju przekaz dla samej autorki — że życie nie kończy się na progu wieku średniego. Wręcz przeciwnie, może się wtedy rozpocząć na nowo, w zupełnie inny sposób.

„Peryferyjny głos” i zapotrzebowanie zmianay języka literackiego

Tamta Melaszwili często spotyka się z krytyką dotyczącą jej języka — niektórzy uważają, że jej styl jest zbyt bezpośredni, a momentami wręcz wulgarny. Sama autorka postrzega to jednak jako świadomą formę literacką — poszukiwanie nowego języka, który wychodzi poza ramy dominujących i standardowych form. Celowo wybiera twardy, surowy język, by nadać literaturze większą różnorodność i barwność.

„Lubię peryferyjne, marginalne głosy — zarówno w literaturze, jak i w życiu. Sama jestem takim peryferyjnym głosem i czuję się z tym dobrze” — podkreśliła Melaszwili.

Według autorki zainteresowanie czytelników jej twórczością potwierdza, że to właśnie ta różnorodność i szczerość stały się najbardziej pociągającą cechą jej tekstów.

Na ukształtowanie Melaszwili jako osoby i pisarki duży wpływ miały teorie feministyczne. Autorka mówi o tym, że przestrzeń akademicka — zwłaszcza doświadczenie zdobyte w dziedzinie studiów genderowych — pozwoliły jej inaczej spojrzeć na problemy kobiet i utwierdziły ją w przekonaniu, że trzeba o nich mówić otwarcie.

Mimo to, w ostatnim czasie niemal całkowicie odeszła od pracy akademickiej, co miało istotny wpływ na jej ostateczną decyzję. Jak sama mówi, uświadomiła sobie, że tym, czego naprawdę pragnie, jest pisanie — to jest jej autentyczna droga, dzięki której może przekazywać innym swoje przesłanie. Jej zdaniem takie decyzje często podejmujemy dopiero po czterdziestce, kiedy naprawdę zaczynamy rozumieć, że powinniśmy robić to, czego najbardziej chcemy.

Polityka, literatura i potrzeba protestu

Jednym z najbardziej emocjonalnych momentów spotkania była rozmowa o sytuacji politycznej w Gruzji. Jak podkreśliła Tamta Melaszwili, polityka nie jest zjawiskiem oderwanym — wpływa bezpośrednio na codzienne życie każdego obywatela. Dlatego, zarówno jako artystka, jak i obywatelka, uważa za swój obowiązek aktywne uczestnictwo w bieżących procesach.

Tamta Melaszwili już od ponad 200 dni aktywnie uczestniczy w protestach. Zaznacza, że między społeczeństwem gruzińskim a obecnymi władzami istnieje głęboka rozbieżność wartości:
naród gruziński wyraźnie opowiada się za kierunkiem proeuropejskim. Ludzie nie walczą jedynie o orientację geopolityczną — walczą o społeczeństwo oparte na ludzkich wartościach.

Gruzja odzyskała niepodległość zaledwie 35 lat temu, a przez cały ten czas trwał proces uzdrawiania, który w rzeczywistości w literaturze rozpoczął się na dobre dopiero w ostatnich 5–10 latach — wraz z pojawieniem się nowej generacji pisarzy i poetów pragnących zabrać głos. Głos w literaturze stał się bardziej różnorodny, intensywny, poszerzył się obszar wypowiedzi, a ograniczona, patriarchalna perspektywa przestała być interesująca. I właśnie teraz, w tak ważnej fazie rozwoju kultury, gruzińskim twórcom przyszło zmierzyć się z reżimem. Funkcjonowanie w takim systemie jest niezwykle trudne — literatura nie może się rozwijać w warunkach opresji.

Zdaniem Melaszwili, dziś — gdy gruzińska sztuka musi funkcjonować w atmosferze ograniczeń i obawy przed cenzurą — głos pisarza staje się jeszcze bardziej wyrazisty i niezbędny. Literatura jako przestrzeń krytyczna pozostaje jednym z ostatnich bastionów oporu wobec reżimu. Pomimo zagrożenia fundamentalnych praw, Tamta Melaszwili wyróżnia się odważną, otwartą i bezkompromisową postawą. Jej główne przesłanie skierowane do czytelników brzmiało jasno: pragnienia i wartości narodu gruzińskiego diametralnie różnią się od kursu i postawy nielegalnej władzy. Autorka zdecydowanie podkreśliła, że wartości gruzińskiego społeczeństwa są jednoznacznie proeuropejskie.

Spotkanie zakończyło się sesją pytań i odpowiedzi oraz żywą dyskusją, co jeszcze raz potwierdziło, że głos Tamty Melaszwili stał się w Polsce rozpoznawalny i znaczący we współczesnej przestrzeni literackiej.

O autorce

Tamta Melaszwili — współczesna gruzińska pisarka, znana ze swojego odważnego, eksperymentalnego stylu oraz prozy skoncentrowanej na kwestiach społecznych. Jej debiutancka powieść Gatwla (Obliczanie, 2010) szybko stała się tematem kulturowych debat i została przetłumaczona na języki obce. Druga książka — Wschód (Aghmosavletit) — również cieszy się dużą popularnością, natomiast „Kos, kos, jeżyna” (Shashvi, shashvi, makvali) to jej trzecia powieść, która już w momencie wydania w 2021 roku zdobyła uznanie zarówno na gruzińskiej, jak i międzynarodowej scenie literackiej. Melaszwili aktywnie uczestniczy w ruchach społecznych i politycznych, jasno i konsekwentnie wyrażając swoją obywatelską postawę.

Autor : Shorena Melkuashvili

Post Views: 22